Năm tứ đế Titus

Bản đồ Đế quốc La Mã trong năm 69. Khu vực màu lam là các tỉnh dưới thời vua Vespasianus và quan Tổng trấn Gaius Licinius Mucianus.

Pháo đài cuối cùng và quan trọng nhất của cuộc kháng chiến của người Do Thái là Jerusalem. Tuy nhiên, chiến dịch đã dừng bất ngờ khi tin tức về cái chết của Nero đến nơi.[22] Gần như đồng thời, Thượng viện La Mã đã tuyên bố Galba, sau đó là thống đốc của Hispania, như là hoàng đế của La Mã. Vespasianus đã quyết định chờ đợi và gửi Titus đến chào vị nguyên thủ mới.[23] Trước khi đến Ý, Titus nhận được tin báo rằng Galba đã bị giết và thay thế bằng Otho, thống đốc Lusitania, và rằng Vitellius và quân đội của mình ở Germania đã được chuẩn bị tiến vào thủ đô, ý định lật đổ Otho. Không muốn bị nguy cơ biến thành con tin bởi bên này hay bên khác, ông từ bỏ cuộc hành trình đến thành La Mã và tái gia nhập cha ông ở Judaea.[24] Trong khi đó, Otho đã bị đánh bại trong trận Bedriacum lần I,và buộc phải tự sát.[25] Khi tin tức lan truyền khắp quân đội tại Judae và Ai cập,họ đã nắm lấy quyền lãnh đạo và tuyên bố Vespasianus là hoàng đế ngày 01 tháng 7, năm 69[26].Vespasianus chấp nhận., và thông qua đàm phán bởi Titus, thống đốc Syria,Gaius Licinius Mucianus,đã ủng hộ ông.[27] Một lực lượng tinh nhuệ rút ra từ những quân đoàn ở Judaea và Syria hành quân về kinh đô La Mã dưới sự chỉ huy của Mucianus, trong khi Vespasianus tự đi đến Alexandria, để Titus chỉ huy việc dập tắt cuộc nổi loạn tại Judea.[28][29] Đến cuối năm 69,lực lượng của Vitellius đã bị đánh bại, và Vespasianus đã chính thức được tuyên bố là Hoàng đế bởi viện nguyên lão ngày 21 tháng 12, do đó kết thúc Năm của bốn hoàng đế.[30]

Vây hãm Jerusalem

Destruction of the Temple of Jerusalem, Francesco Hayez, oil on canvas, 1867. Depicting the destruction and looting of the Second Temple by the Roman army.

Trong khi đó những người Do Thái lại vướng vào những xung đột trong nội bộ của mình, sự chia tách của họ trong thành phố giữa hai phe,phe Sicarii do Simon Bar Giora, và Zealot do John của Gischala lãnh đạo.[31] Titus nắm lấy cơ hội để bắt đầu các cuộc tấn công vào Jerusalem. Quân đội La Mã đã được bổ sung thêm quân đoàn 12 mà trước đây bị đánh bại dưới quyền Cestius Gallus, và từ Alexandria Vespasian gửi Tiberius Julius Alexander, thống đốc Ai cập,đến phục vụ dưới quyền của Titus.[32] Titus bao vây thành phố, với ba quân đoàn (V,XII và XV) về phía tây và một (X) ở trên núi Olives về phía đông. Ông đã gây áp lực về nguồn cung cấp thực phẩm và nước của người dân bằng cách cho phép khách hành hương vào thành phố để chào mừng lễ Vượt qua, và sau đó từ chối cho họ đi ra.Người Do thái liên tục tập kích quân La mã nhưng kết quả là bị Titus bắt sống.[33]

Sau khi nỗ lực của Josephus để thương lượng một sự đầu hàng đã thất bại, người La Mã nhanh chóng chuyển sang thái độ thù địch.Họ nhanh chóng tấn công những bức tường thứ nhất và thứ hai của thành phố.[34] Để đe dọa sức đề kháng, Titus đã ra lệnh đóng đinh những kẻ đào ngũ người Do thái trên các bức tường của thành phố.[35] Vào thời gian này người Do Thái đã bị kiệt sức bởi nạn đói.[36]

Người La Mã cuối cùng đã chiếm được Pháo đài Antonia và bắt đầu một cuộc tấn công vào cổng trước của đền thờ.[37] Theo Josephus, Titus đã ra lệnh rằng không được phá hủy đền thờ vì đã hứa với công chúa Do Thái là Berenice[38]. Ngày 23 tháng 7, bó đuốc trong tay một người lính đã gây ra đám cháy dưới tam quan của ngôi đền,bên cạnh chỗ thiêng liêng nhất[39]. Nhà chép sử Ki tô giáo sau này,Sulpicius Severus, có thể đã sử dụng một phần trong cuốn Lịch sử của Tacitus,đã ghi rằng Titus ra lệnh bảo vệ đền thờ[40]. Dù vậy,đền thờ vẫn bị phá hủy,của cải bị quân La Mã cướp,vơ vét hết [41].Sau đó,các binh sĩ của Titus tung hô ông là hoàng đế để ca ngợi chiến thắng. Josephus tuyên bố rằng 1,1 triệu người đã thiệt mạng trong cuộc bao vây, trong đó phần lớn là người Do Thái [42].97000 người bị bắt làm nô lệ, bao gồm Simon Bar GioraJohn của Gischala.Simon Bar Giora bị quân La Mã đánh đập tàn ác nên đã chết trên đường đến thành La Mã.[42] Nhiều người đã bỏ trốn đến các khu vực xung quanh Địa Trung Hải.[43] Titus từ chối chấp nhận một vòng hoa chiến thắng.

Kế vị Vespasian

Titus' triumph after the First Jewish-Roman War was celebrated with the Arch of Titus in Rome, which shows the treasures taken from the Temple in Jerusalem, including the Menorah and the trumpets of Jericho

Không thể lên thuyền đến Ý trong mùa đông, Titus tổ chức các trò chơi tại Caesarea MaritimaBerytus, sau đó du hành tới Zuegma bên bờ sông Euphrates, nơi ông đã miêu tả với một vương miện bởi Vologases I của Parthia. Khi đến thăm Antioch, ông khẳng định các quyền truyền thống của người Do Thái tại thành phố đó..[44] Trên đường đến Alexandria, ông dừng lại ở Memphis để dâng hiến con bò thiêng liêng Apis.

Khi ông về đến thành phố vào năm 71, Titus đã được tổ chức một cuộc diễu hành chiến thắng.[45] Cùng với VespasianusDomitianus ông tiến vào thành phố, nhận được sự nhiệt tình chào đón của dân La Mã và một cuộc diễu hành hoành tráng chưa từng có với báu vật và tù binh từ chiến tranh. Josephus mô tả một đám rước với số lượng lớn vàng và bạc dọc theo đường, tiếp theo là tù nhân Do Thái, và cuối cùng là bảo vật được lấy từ đền thờ Jerusalem, bao gồm các Menorah và Ngũ Kinh.[46]

Với việc Vespasianus tuyên bố làm hoàng đế, Titus và em trai của mình Domitian cũng đã nhận được danh hiệu Caesar từ viện nguyên lão.[47] Ngoài việc chia sẻ quyền lực quan bảo dân với cha mình, Titus đã giữ chức chấp chính quan bảy lần trong triều đại của Vespasianus[48] và thể hiện mình như là thư ký của cha, xuất hiện tại viện nguyên lão thay mặt cho ông[48]. Quan trọng hơn, ông được bổ nhiệm làm chỉ huy Lực lượng cận vệ hoàng gia, đảm bảo lòng trung thành của họ với hoàng đế và tiếp tục củng cố vị thế của Vespasianus là một vị vua hợp pháp.[48]

Trong cuộc chiến tranh Do Thái, Titus đã bắt đầu một mối tình với Berenice, em gái của Agrippa II[24] Phe Herod đã hợp tác với những người La Mã trong cuộc nổi loạn, và Berenice tự mình đã hỗ trợ Vespasianus trong chiến dịch của mình để trở thành hoàng đế.[49] Trong năm 75, bà trở về cùng Titus và công khai sống với ông trong cung điện như là vợ hứa hôn của mình. Người La Mã đã cảnh giác các nữ hoàng Phương Đông và từ chối các mối quan hệ của họ.[50]

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Titus http://cantic.bnc.cat/registres/CUCId/a10857138 http://enginova.com/engineering_of_pompeii.htm http://www.eyewitnesstohistory.com/pompeii.htm http://www.forumancientcoins.com/gallery/thumbnail... http://www.thelatinlibrary.com/sulpiciusseveruschr... http://www.wildwinds.com/coins/ric/titus/t.html http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/... http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/... http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/... http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/...